bóbr

Czy wiecie, że nazwa Biebrza jest spokrewniona ze słowem bóbr? I angielskim beaver?

Pochodzą one z praindoeuropejskiego słowa *bʰébʰrus ‘bóbr’, które mogło pochodzić od:

1. 1. rdzenia *bʰer(H)– ‘brązowy’ – co by znaczyło, że nazwa bobra pochodzi od jego brązowego koloru,
   2. rdzenia *bʰer– ‘nieść’ co by znaczyło, że nazwa bobra jest związana z jego ciągłym noszeniem różnych rzeczy, np. drewna, gałęzi, błota.

Od tego słowa pochodzą m.in.:

• • angielski beaver
  • niemiecki Biber
  • łaciński fiber
  • litewski bẽbras
  • polski bóbr

W Europie północnej w okresie neolitu (ok. 4500-1700 przed Chr.) bobry rozpowszechnione były na wielu obszarach, od Brytanii po Syberię – a szczególnie wiele ich szczątków znaleziono na terenach dzisiejszej Polski. Nie było za to bobrów np. w Indiach – dlatego pokrewne sanskryckie słowo babhrúḥ nie oznacza bobra, lecz mangustę.

Praindoeuropejskie słowo *bʰébʰrus zostało utworzone za pomocą tzw. reduplikacji, tzn. część rdzenia *bʰer- została skopiowana i umieszczona przed nim, dając *bʰe-bʰr-. Przy czym w tego typu słowach samogłoska sylaby stojącej z przodu miała często różne warianty: już na etapie praindoeuropejskim istniał nie tylko wariant z e (*bʰe-bʰr-), ale także wariant z i (*bʰi-bʰr-, stąd np. łaciński fiber).

Sytuacja się dodatkowo skomplikowała w językach słowiańskich, gdzie większość słów ma wariant z o (polski bóbr, czeski bobr, rosyjski bobr itp.) – tak działo się w językach słowiańskich z różnymi słowami powstałymi przez reduplikację.

Wariant z e jest znacznie rzadszy – widać go np. w staroruskim bebrъ, w dialektalnym bułgarskim béber i… w polskiej nazwie Biebrza. Biebrza to zatem tyle, co ‘bobrowa rzeka’.

Ratujmy Biebrzę i biebry!