GOOD POGODA | odc. 2

Dla dociekliwych | Źródła

• Słowa spokrewnione z godny nie zawsze mają dziś konotacje pozytywne… Na przykład czasownik godzić oprócz znaczenia ‘doprowadzać do zgody’ ma też znaczenie mniej przyjemne: ‘uderzać, trafiać’. Można zostać czymś ugodzonym, albo coś może godzić w czyjeś dobre imię. Ale to znaczenie jest wtórne; ono rozwinęło się ze znaczenia ‘czekać na odpowiedni czas, dogodną okazję, celować, trafiać’. No a skoro celujemy i trafiamy, to możemy też – niestety – celować i trafiać w kogoś np. strzałą albo kulą. I w ten sposób słowo o nacechowaniu pozytywnym nabrało tutaj znaczenia negatywnego.

• Angielska zmiana długiego [o:] do [ʊ] to właściwie dwie zmiany: pierwsza to tzw. Great Vowel Shift, wielka przesuwka samogłoskowa (ok. XV-XVII w.), podczas której zmieniła się wymowa wszystkich samogłosek długich. Ale początkowo samogłoska, choć zmieniła barwę, zachowała długość: [o:] > [u:]. Dopiero później to długie [u:] skróciło się do [ʊ] – działo się tak wtedy, gdy po tej samogłosce następowała spółgłoska d lub k. Dlatego dzisiaj wśród angielskich słów zapisywanych przez „oo” mamy zarówno słowa z samogłoską długą, np. soon [su:n], moon [mu:n], jak i słowa z samogłoską krótką, np. good [gʊd], book [bʊk].

• W języku angielskim od tego samego rdzenia *g^hed^h– pochodzą także słowa gather ‘zbierać’ i together ‘razem’. Oba mają znaczenie bliskie (a w każdym razie bliższe niż w wypadku good) pierwotnemu znaczeniu tego rdzenia, czyli ‘łączyć, dopasowywać, jednoczyć’. Ściślej rzecz biorąc, oba wariantu tego rdzenia z samogłoską o (tzw. stopień o – zob.: apofonia praindoeuropejska), tzn. *g^hod^h–. W języku pragermańskim *o przechodziło w *a, a następnie w języku angielskim w [æ], stąd dzisiejsza wymowa gather [gæðə]. A w niektórych dialektach, na przykład w dialekcie kentyjskim, to [æ] przechodziło jeszcze potem w [ɛ], stąd dzisiejsza wymowa together [tʊɡɛðə] (bo akurat to słowo do ogólnego języka angielskiego z dialektu kentyjskiego).

• Słowa gather i together różnią się od good także tym, że zamiast d mają th, wymawiane [ð]. Wynika to stąd, że na pewnym etapie historii języka angielskiego głoska [d] przechodziła w angielskim w [ð], jeżeli w następnej sylabie znajdowała się głoska [r]. Podobnie stało się więc z innymi słowami, które kończyły się na r, np. moder > mother [ˈmɐðə(ɹ)], fader > father [ˈfɑːðə(ɹ)].

• Scenariusz, prowadzenie, montaż – Kamil Pawlicki
• Kierownictwo produkcji – Klara Pawlicka
• Opracowanie graficzne – Jacek Owczarz