Jeśli jesteście właśnie na wakacjach, to może zauważyliście, że pogoda nie zawsze bywa dobra…
Ale właściwie słowo pogoda pierwotnie oznaczało tyle co, ‘dobra pogoda’… 😉
Dla dociekliwych
- Słowa spokrewnione z godny nie zawsze mają dziś konotacje pozytywne… Na przykład czasownik godzić oprócz znaczenia ‘doprowadzać do zgody’ ma też znaczenie mniej przyjemne: ‘uderzać, trafiać’. Można zostać czymś ugodzonym, albo coś może godzić w czyjeś dobre imię. Ale to znaczenie jest wtórne; ono rozwinęło się ze znaczenia ‘czekać na odpowiedni czas, dogodną okazję, celować, trafiać’. No a skoro celujemy i trafiamy, to możemy też – niestety – celować i trafiać w kogoś np. strzałą albo kulą. I w ten sposób słowo o nacechowaniu pozytywnym nabrało tutaj znaczenia negatywnego.
- Angielska zmiana długiego [o:] do [ʊ] to właściwie dwie zmiany: pierwsza to tzw. Great Vowel Shift, wielka przesuwka samogłoskowa (ok. XV-XVII w.), podczas której zmieniła się wymowa wszystkich samogłosek długich. Ale początkowo samogłoska, choć zmieniła barwę, zachowała długość: [o:] > [u:]. Dopiero później to długie [u:] skróciło się do [ʊ] – działo się tak wtedy, gdy po tej samogłosce następowała spółgłoska d lub k. Dlatego dzisiaj wśród angielskich słów zapisywanych przez „oo” mamy zarówno słowa z samogłoską długą, np. soon [su:n], moon [mu:n], jak i słowa z samogłoską krótką, np. good [gʊd], book [bʊk].
- W języku angielskim od tego samego rdzenia *ghedh– pochodzą także słowa gather ‘zbierać’ i together ‘razem’. Oba mają znaczenie bliskie (a w każdym razie bliższe niż w wypadku good) pierwotnemu znaczeniu tego rdzenia, czyli ‘łączyć, dopasowywać, jednoczyć’. Ściślej rzecz biorąc, oba wariantu tego rdzenia z samogłoską o (tzw. stopień o – zob.: apofonia praindoeuropejska), tzn. *ghodh–. W języku pragermańskim *o przechodziło w *a, a następnie w języku angielskim w [æ], stąd dzisiejsza wymowa gather [gæðə]. A w niektórych dialektach, na przykład w dialekcie kentyjskim, to [æ] przechodziło jeszcze potem w [ɛ], stąd dzisiejsza wymowa together [tʊɡɛðə] (bo akurat to słowo do ogólnego języka angielskiego z dialektu kentyjskiego).
- Słowa gather i together różnią się od good także tym, że zamiast d mają th, wymawiane [ð]. Wynika to stąd, że na pewnym etapie historii języka angielskiego głoska [d] przechodziła w angielskim w [ð], jeżeli w następnej sylabie znajdowała się głoska [r]. Podobnie stało się więc z innymi słowami, które kończyły się na r, np. moder > mother [ˈmɐðə(ɹ)], fader > father [ˈfɑːðə(ɹ)].
Źródła
- Wiesław Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
- Rick Derksen, Etymological Dictionary of Proto-Slavic Inherited Lexicon, Leiden-Boston 2009.
- Guus Kroonen, Etymological Dictionary of Proto-Germanic, Leiden-Boston 2013.
- Benjamin W. Fortson IV, Indo-European Language and Culture: An Introduction, Chichester, U.K. – Malden, MA 2004.
- The American Heritage Dictionary of the English Language – The American Heritage Dictionary Indo-European Roots Appendix (https://ahdictionary.com/word/indoeur…)
- Languages of the World – Great Vowel Shift – part 2 (https://www.languagesoftheworld.info/…)
Wykorzystane fragmenty filmowe:
- „Gwiezdne wojny: Część III – Zemsta Sithów” (2005, reż. George Lucas – https://youtu.be/qvWv3uosN9E)
- 321 Relaxing – Meditation Relax Clips – “Rain Sound and Thunder – 2 Hours Sleep Meditation Sound“ (https://youtu.be/Fm0sToWtatw)
- OpticStream360 – Mountain Lake View – Relaxing Video w/Natural Sounds – Stress Relief, Calm, Yoga, Meditation, Focus (https://youtu.be/GyC3oRTiZHQ)
- Relaxing Soundzzz – Winter Storm Ambience with Icy Howling Wind Sounds for Sleeping, Relaxing and Studying Background (https://youtu.be/sGkh1W5cbH4)
- Ultimate Ambient Noise Soundzzz – London City Rain Sounds | Ambient Noise to Fall Asleep Fast! Or Studying, @Ultizzz day#34 (https://youtu.be/T88LwA36DoY)
- Сергей Пантелеев – Paris France. Place du Trocadéro Tour Eiffel. (https://youtu.be/_TA5PiChd5c)
- MultiMovieplayer – Timer clock with sound 1 hour (https://youtu.be/VytAIR068eM)
- Scenariusz, prowadzenie, montaż – Kamil Pawlicki
- Kierownictwo produkcji – Klara Pawlicka
- Opracowanie graficzne – Jacek Owczarz

