s ruchome

W pewnej grupie rdzeni praindoeuropejskich, które zaczynają się od głoski s-, to s jest „ruchome”, tzn. w językach indoeuropejskich czasem jest, a czasem go nie ma. Niekiedy nawet w obrębie jednej podrodziny z tego samego rdzenia mamy słowa z s– i bez niego. Głoskę s w takich rdzeniach bierze się w nawias: (s).

Przykłady:

pie. *(s)ker- ‘ciąć’

• • • pochodne z s: pol. skóra, łac. curtus ‘krótki’, ang. share ‘dzielić’
    • pochodne bez s: pol. kora

pie. *(s)nei̯g^u̯h– ‘śnieżyć’

• • • pochodne z s: pol. śnieg, ang. snow, sanskr. snéha
    • pochodne bez s: łac. nix, nivis, gr. nípha

Nie do końca wiadomo, dlaczego istniało takie ruchome s. Istnieje kilka możliwych wyjaśnień, m.in:

• • • *s– było oddzielnym morfemem, który dodawał do rdzenia jakieś znaczenie (a zatem: był to jakiś przedrostek) – ale trudno jest na podstawie materiału, który mamy, stwierdzić, jakie to znaczenie mogłoby być.
    • Kiedy poprzednie słowo kończyło się na *-s (a mogło to być częste, bo wiele pie. końcówek kończy się na *-s), *s– rozpoczynające następne słowo mogło zostać uznane ze należące do poprzedniego słowa i usunięte. W ten sposób np. wyrażenie *u̯ĺ̥ku̯oms spéḱi̯ont ‘zobaczyli wilki’ mogło zostać uproszczone do *u̯ĺ̥ku̯oms péḱi̯ont.