Dziś pierwszy dzień kalendarzowej wiosny! A wiecie, że polska wiosna jest spokrewniona z włoską, hiszpańską i portugalską primavera?
A także z:
-
- francuskim primevère ‘pierwiosnek’
- hiszpańskim verano, portugalskim verão ‘lato’
- szwedzkim i norweskim vår ‘wiosna’
- litewskim vãsara ‘wiosna’
- sanskryckim vasanta i hindi vasant (वसंत) ‘wiosna’
Wszystkie pochodzą z praindoeuropejskiego *u̯es-r/n‐ ‘wiosna’. Zapis ‐r/n‐ oznacza, że w pewnych przypadkach przyrostkiem było ‐r‐ (np. mianownik *u̯ós-r̥), a w innych przypadkach ‐n‐ (np. dopełniacz *u̯és-n̥-s). Ale większość języków uprościła tę sytuację tak, żeby było albo zawsze r (litewskie vãsara, szwedzkie vår, łacińskie vēr), albo zawsze n (polskie wiosna, sanskryckie vasantá-).
Od łacińskiego vēr utworzono w łacinie ludowej słowo vēra, które zaczęło oznaczać ‘lato’ – co widać w hiszpańskim verano i portugalskim verão ‘lato’.
Z kolei wiosnę zaczęto nazywać ‘pierwszym latem’ (początkiem cieplejszej części roku), czyli prima vēra, co widać we włoskim, hiszpańskim i portugalskim primavera ‘wiosna’ i francuskim primevère ‘pierwiosnek’.
Po polsku też mamy podobnie zbudowane słowo: pierwiosnek.
Wywodzi się ono prawdopodobnie od staropolskiego słowa pierwiasnek, pokrewnego z pierwiastek – oba pochodziły od pierwy (z przyrostkiem oznaczającym stopień najwyższy, czyli ‘najbardziej pierwszy’, ‘najpierwszy’) i znaczyły ‘człowiek niewprawny, nowicjusz’, ‘początek, zarodek’. Później jednak – przez skojarzenie ze słowem wiosna – utworzono słowo pierwiosnek, które zaczęło oznaczać ‘roślina kwitnąca najpierw, na samym początku (wiosny)’.
Miłego pierwiosnka!